تعیین پراکنش مکانی و ترجیح میزبانی گلسنگ درخت زی در منطقه حفاظت شده سورکش در گلستان

گلسنگ ها تنها موجودات در جهان اند که آنها را در هیچ یک از گروه های گیاهی نمی‎توان طبقه بندی کرد. این موجودات، 8 درصد از سطح کره خاکی را اشغال می کنند. این مطالعه در جنگل حفاطت شده نوش استان گلستان انجام شد. هدف تهیه نقشه پراکنش گلسنگ درخت‎زی و مشخص نمودن ارتباط آن با عواملی مانند جهت دامنه، ارتفاع از سطح دریا، شدت آلودگی و تعیین میزبان های گلسنگ و میزان آلودگی درختان در سطح منطقه می باشد. جهت نیل به این اهداف به طور تصادفی چهار دامنه (شمالی، جنوبی، شرقی، غربی) انتخاب و نمونه های گلسنگی جمع آوری و با بررسی خصوصیات مورفولوژی و میکروسکوپی شناسایی مقدماتی انجام و برای تأیید نهایی به انستیتو تحقیقاتی هلسینکی فنلاند ارسال شد. در این بررسی 5 گونه گلسنگ درخت زی (physcia tenella، xanthoria parietina anaptychia setifera، tornabea scutellifera ، caloplaca cerina) در منطقه حفاظت شده نوش شناسایی گردید. گلسنگ های شناسایی شده برای اولین بار به عنوان ماکرواپی‎فیت از روی درختان جنگلی منطقه گزارش می شود. t.scutellifera در هر چهار دامنه پراکنش دارد و فقط برروی پایه نوش مشاهده گردید. tornabea 95/44% از کل درختان نوش را آلوده کرده است که 69/9% دچار خشکیدگی شاخه و تغییر فرم تاج شده اند. a.setifera برروی 18/18% از کل پایه های منطقه دیده شد، این گلسنگ پایه های نوش و کرکو را جهت استقرار ترجیح می دهد و در 56/17% از پایه های میزبان آن، علائم خشکی ظاهر شد. x.parietina بیشتر برروی پهن برگان (46/16% از کل پایه های منطقه) حضور دارد، تغییر فرم و یا خشکیدگی تاج در پایه های درختی و درختچه ایی آلوده به این گلسنگ مشاهده نشده است. p.tenella همراه با گونه xanthoria بیشتر در دامنه شمالی و روی پوست درختان کرکو استقرار دارند.caloplaca نیز در دامنه شرقی روی درختان کرکو و سیاه ولیک مشاهده گردید. نتایج نشان می دهد 57/52% از کل 814 پایه درختی و درختچه‎ایی مورد بررسی آلوده و بیشترین شدت حضور گلسنگ روی درختان کرکو (04/91 درصد) می باشد. 39 /48 درصد از پایه های با ارزش نوش نیز آلوده به گلسنگ هستند. از آنجایی که تأثیر گونه‎های مختلف گلسنگ برروی پایه‎های درختی، درختچه ایی متفاوت است، شناسایی گلسنگ و میزبان بسیار مهم می باشد. نتایج نشان می دهد گلسنگ t.scutellifera بیشترین خسارت را به گونه با ارزش نوش در منطقه وارد کرده است. در حدود 10% از کل پایه های آلوده به این گلسنگ، خشکیدگی و تغییر فرم تاج مشاهده گردید. گلسنگ های برگی منطقه تنها به صورت لایه ایی تنه و شاخه های پایه ها را پوشانده اند و موجب آسیب به میزبان خود نشده اند. آگاهی از وضعیت شدت آلودگی درختان و نحوه پراکنش گلسنگ درخت‎زی در سطح منطقه‎ ما را در مدیریت اپی‎فیت پارازیت و حفظ گونه با ارزش سرو خمره‎ای یاری می‎نماید. کلمات کلیدی: گلسنگ، اپی فیت، پراکنش، میزبان